Bireysel Emeklilik Sistemi; SSK, Emekli Sandığı, BAĞ-KUR gibi sosyal güvenlik kuruluşlarımızın yer aldığı mevcut sosyal güvenlik sistemimizi tamamlayıcı nitelikte olmak üzere, bireylere emeklilik döneminde ilave bir gelir sağlayarak refah düzeylerinin yükseltilmesine yardımcı olmak amacıyla kurulmuş tamamen gönüllülük esasına dayalı bir sistemdir.

Bireysel emeklilik sistemine medeni hakları kullanma ehliyetine haiz kişiler katılabilir. Bunun dışında mevzuatta sisteme katılmak için ilave bir şart öngörülmemiştir.

Katkı payları, Emeklilik Şirketleri tarafından kurulacak emeklilik fonlarında değerlendirilecektir. Bu fonlar, yerel ya da yabancı hisse senedi, repo, hazine bonosu, devlet tahvili, mevduat gibi değişik para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapabilmektedir. Emeklilik şirketi en az 3 tane, değişik risk ve getiri yapısına sahip fon kurmak zorundadır. Bu fonların her birisi en az %80 oranında belirli bir para ya da sermaye piyasası aracını portföyünde bulundurmak ve fonun adını bunu yansıtacak şekilde belirlemek zorundadır.

Örneğin; emeklilik şirketi "Kamu Borçlanma Araçları Fonu" kurarsa bu fon portföyünün en az %80'i ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerine yatırılacaktır. "Hisse Senedi Fonu" kurarsa; fon portföyünün en az %80'i borsada işlem gören şirketlerin hisse senetlerine yatırılacaktır. Katılımcı, risk üstlenmeyi ve buna bağlı olarak yüksek getiri elde etmeyi seven bir kişi ise, katkı paylarını ağırlıklı olarak hisse senedi fonuna, riskten kaçınan ve dengeli bir gelir elde etmeyi tercih eden bir kişi ise, katkı paylarını devlet iç borçlanma senetlerinin olduğu bir fona yönlendirecektir.

Katılımcı, emeklilik planını yılda 4 kez, katkı payının fonlar arasındaki dağılım oranını ve dağılım tutarlarını ise 6 kez değiştirebilir. Katılımcının birikimlerini başka bir emeklilik şirketine aktarabilmesi için de emeklilik sözleşmesinin yürürlülük tarihinden itibaren en az 1 yıl geçmesi gerekmektedir.

Katılımcı sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanır. Sistemde on yıl bulunma koşulu, katılımcının birikimlerini almaksızın ilk emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren bireysel emeklilik sisteminde on tam yıl kalması kaydıyla on yıl süreyle asgari katkı payı ödemesi veya emeklilik planları dahilinde on yıllık asgari katkı payı ödemesine karşılık gelecek toplu katkı payı tutarını ödemesi halinde yerine gelmiş olur.

Katılımcının tüm emeklilik sözleşmelerinden bireysel emekliliğe hak kazanması için en az bir emeklilik sözleşmesinden emekliliğe hak kazanmış olması yeterlidir.

Bireysel emeklilik sisteminde, (işverenler tarafından ödenenler hariç) bireysel emeklilik hesabınıza ödediğiniz katkı paylarının %25'ine karşılık gelen tutar devlet katkısı olarak devlet katkısı hesabınıza ödenir. 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ödenen katkı payı tutarları için devlet katkısı hesaplaması yapılır. Bir katılımcının alabileceği devlet katkısı tutarı, ilgili yıla ilişkin brüt asgari ücret tutarının %25'i kadardır. En az 3 yıl sistemde kalanlar devlet katkısı ve getirilerinin %15'ine, en az 6 yıl kalanlar %35'ine, en az 10 yıl kalanlar %60'ına, 10 yıl sistemde kaldıktan sonra 56 yaş koşulunu da yerine getirenler %100'üne hak kazanacaktır.

Emeklilik şirketi, katılımcının dahil olacağı emeklilik planının yönetim ve fon işletim giderlerini de kapsayacak şekilde asgari katkı payı tutarını belirleyecektir. Asgari katkı payının altında ödeme yapılmasına ilişkin esaslar emeklilik sözleşmelerinde belirtilecektir. Katılımcının yapmış olduğu katkı payı, şirkete intikalinden itibaren iki iş günü içinde kişinin yapmış olduğu fon dağılımı doğrultusunda yatırıma yönlendirilecektir.

Bireysel emeklilik sistemi devlet güvencesi altında değildir. Fakat, Hazine Müsteşarlığı, SPK, Emeklilik Gözetim Merkezi, Takasbank, Bağımsız Denetim Şirketleri dahil olmak üzere birçok kurumun denetimi ve kontrolü altındadır. Katılımcıların birikimleri fonlar bazında Takasbank'ta saklanmaktadır ve katılımcının her zaman birikimlerini alma ve aktarma hakkı vardır.

Fon malvarlığı kesinlikle haczedilemez, rehnedilemez ve teminat olarak gösterilemez.

6327 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu ile getirilen değişiklikler ile, 01.01.2013 tarihinden itibaren ödenen Bireysel Emeklilik Sistemi katkı paylarının belli sınırlar dahilinde vergi matrahından indirilmesi uygulaması kaldırılmış, bunun yerine "Devlet Katkısı" uygulamasına geçilmiştir.

Kanunda işverenler tarafından ödenenler hariç olmak üzere katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25'ine karşılık gelen Devlet katkısı tutarının, emeklilik şirketleri tarafından iletilen bilgiler çerçevesinde, Emeklilik Gözetim Merkezince (EGM) hesaplanacağı ve bu tutarın Hazine Müsteşarlığı bütçesinde yer alan ödenekten katılımcıların ilgili hesaplarına aktarılacağı ifade edilmiştir.

6327 sayılı Kanun ile; işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacağı belirtilmiştir.

Önceki düzenlemede, yıllık gelir vergisi beyannamesi veren mükellefler tarafından, beyan edilen gelirin %10'u (şahıs sigorta primleri için %5'i) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla ödenen şahıs sigorta primleri, matrahtan indirim konusu yapılmaktaydı. Yeni düzenlemede, beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, ödenen şahıs sigorta primleri (hayat sigortalarına ait primlerin %50'si) matrahtan indirim konusu yapılmaya devam etmektedir.

Öte yandan, bireysel emeklilik sisteminden;

• On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden %15,
• On yıl süreyle katkı payı ödemekle birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden %10,
• Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden %5 oranında gelir vergisi tevkifatı (stopaj) uygulanmaktadır.